ProZ.com translation contests »
2014 annual ProZ.com translation contest: "Celebrations" » English to Albanian » Entry by fredalb


Source text in English

Translation by fredalb (#19678)

Who cast that first fateful tomato that started the La Tomatina revolution? The reality is no one knows. Maybe it was an anti-Franco rebellion, or a carnival that got out of hand. According to the most popular version of the story, during the 1945 festival of Los Gigantes (a giant paper mâché puppet parade), locals were looking to stage a brawl to get some attention. They happened upon a vegetable cart nearby and started hurling ripe tomatoes. Innocent onlookers got involved until the scene escalated into a massive melee of flying fruit. The instigators had to repay the tomato vendors, but that didn't stop the recurrence of more tomato fights—and the birth of a new tradition.

Fearful of an unruly escalation, authorities enacted, relaxed, and then reinstated a series of bans in the 1950s. In 1951, locals who defied the law were imprisoned until public outcry called for their release. The most famous effrontery to the tomato bans happened in 1957 when proponents held a mock tomato funeral complete with a coffin and procession. After 1957, the local government decided to roll with the punches, set a few rules in place, and embraced the wacky tradition.

Though the tomatoes take center stage, a week of festivities lead up to the final showdown. It's a celebration of Buñol's patron saints, the Virgin Mary and St. Louis Bertrand, with street parades, music, and fireworks in joyous Spanish fashion. To build up your strength for the impending brawl, an epic paella is served on the eve of the battle, showcasing an iconic Valencian dish of rice, seafood, saffron, and olive oil.

Today, this unfettered festival has some measure of order. Organizers have gone so far as to cultivate a special variety of unpalatable tomatoes just for the annual event. Festivities kick off around 10 a.m. when participants race to grab a ham fixed atop a greasy pole. Onlookers hose the scramblers with water while singing and dancing in the streets. When the church bell strikes noon, trucks packed with tomatoes roll into town, while chants of "To-ma-te, to-ma-te!" reach a crescendo.

Then, with the firing of a water cannon, the main event begins. That's the green light for crushing and launching tomatoes in all-out attacks against fellow participants. Long distance tomato lobbers, point-blank assassins, and medium range hook shots. Whatever your technique, by the time it's over, you will look (and feel) quite different. Nearly an hour later, tomato-soaked bombers are left to play in a sea of squishy street salsa with little left resembling a tomato to be found. A second cannon shot signals the end of the battle.
Kush e hodhi domaten e parë fatale që nisi revolucionin me emrin ‘’La Tomatina’’? E vërteta është se askush nuk e di. Ndoshta pat qenë dikush që rebelohej kundër Frankos, apo një karneval që doli duarsh. Mbështetur në një version më të fundit të kësaj historie, gjatë festës së ‘’Los Gigantes’’ të vitit 1945 ( një paradë kukullash gjigante prej letre), njerëzit aty po kërkonin se si të krijonin ndonjë rrëmujë për të tërhequr vëmendjen. Aty afër gjetën një qerre që shiste perime dhe nisën të gjuanin domate të qullta. Njerëz të pafajshëm që po shikonin u përzien me ta derisa gjithçka u kthye në një gjullurdi me fruta që fluturonin. Atyre që nisën sherrin iu desh t’u paguanin dëmin shitësve të domateve, por kjo gjë nuk i dha fund grindjeve të tjera me domate – as lindjes së një tradite të re.
Të frilkësuar nga një përshkallëzim e situatës, në vitet 1950 autoritetet vunë në fuqi një seri kufizimesh , të cilat më pas i hoqën dhë përsëri i zbatuan. Në vitin 1951 vendasit që shkelën ligjin u futën në burg derisa thirrjet nga publiku kërkuan lirimin e tyre. Paturpërsia më e madhe ndaj kufizimeve të domateve ndodhi në vitin 1957 kur mbështetësit e saj mbajtën një funeral tallës më arkivol dhe marshim funebër. Pas vitit 1957, qeveria vendore vendosi t’i bënte ballë situatës duke rivendosur një sërë rregullash dhe dhe përqafoi këtë traditë të çuditshme.
Megjithëse domatet ishin në qendër të skenës, një jave me festime çoi në shfaqjen finale. Festohen shenjtorët mbtojtës të Bunjolit, Virgjiresha Marije dhe Shën Luis Bertrandi, me parada në rrugë, muzikë, dhe fishekzjarre sipas modës gazmore spanjolle. Si për ta nxitur gjullurdinë që po shperthente, në prag të betejës shërbehet dhë një paeja stërmadhe, duke ekspozuar një gatim valencian me oriz, fruta deti, shafran , dhe vaj ulliri.
Sot, kjo festë e çmendur ruan njëfarë rregulli. Oraganizatorët e saj kanë arritur deri aty sa të kultivojnë një varietet të veçantë me domatë që nuk hahen, posaçërisht për këtë rast. Festimet fillojnë rreth orës 10 të mëngjesit kur pjesëmarrësit vrapojnë kush e kush të kapë një proshutë që është vendosur mbi një hu të mbushur me yndyrë. Njerëzit që shohin marrin një zorrë ujit dhe i lagin konkurrentët , ndërkohë që këndojnë e hedhin valle nëpër rrugë. Kur këmbana e kishës shënon drekën, në qytet zbarkojnë kamionë të mbushur me domate, ndërsa thirrjet ‘’To-ma-te, to-ma-te!’’ arrijnë deri në crescendo.
Më pas, ndërsa një top uji gjuan në ajër, fillon veprimtaria kryesore. Hapet drita jeshile për shtypjen dhe gjuajtjen e domateve duke sulmuar në të gjitha anët pjesëmarrësit e tjerë. Lobistë domatesh nga një distancë e largët, vrasës nga një distancë e afërt, dhe gjuajtje nga një distancë e mesme. Cilado që të jetë teknika, kur koha të mbarojë, do dukesh (dhe ndjehesh) mjaft ndryshe. Pothuajse një orë më vonë, bombardues të bërë qull me domate kanë ngelur aty duke luajtuar në një det prej salse rruge të qullët të cilës zor që i ka mbetur diçka që i ngjan domates. Një top tjetër uji shënon fundin e betejës.


Discuss this entry