Mentalność naszego narodu
jako emanacja ducha narodowego
oraz podstawa bułgarskiego sposobu postrzegania świata

Gdy doświadczenie życiowe oraz głębia myśli znajdują zwięzły wyraz, wynikiem jest krótkie zdanie, które uderza dowcipem i brzmi jak objawienie.
Często można spotkać się z twierdzeniem, że Bułgar to człowiek pospolity i w codzienności swojej stara się unikać skrajności – według powszechnej opinii woli on trzymać się polityki konformizmu.
Najprawdopodobniej ten właśnie paradygmat mentalny legł u podstaw powstania przysłów takich jak "Żeb’ ty spokojnie siedział to by ty cuda nie widział". Nawet zakochany Bułgar nadal twardo stąpa po ziemi – "Kochanicę miłuj wraz z niedołęstwem", jak to mawiają starzy ludzie. Istnieje jednak również inny sposób postrzegania świata, inna formułka egzystencjalna, która np. spłodziła przysłowie "Póki się jajogłowi głowią, łobuziaki się wyszaleć zdążą".
Idzie się nawet jeszcze dalej, twierdząc, że "Jeśli Pan Bóg mnie nie chce, diabeł w łapę da, żeby mnie dostać." W tym ostatnim powiedzonku słychać tak jakby głos tradycyjnego (według co poniektórych) bułgarskiego niedowiarstwa, choć teza ta najprawdopodobniej mija się z prawdą, pozostając reliktem z epoki komunizmu. Kiedy powiadają, że "Jeśli pop się upija, to wieś nigdy nie trzeźwieje", to jest to w większej mierze sąd równoznaczny z krytyką społeczną, nie zaś religijną.
Bułgarzy zwykli radzić sobie samodzielnie z wyzwaniami: "Jeśli koła w błocku, nie czekaj na Waligórę, aby Ci wóz z błota wyciągał". Ogólne jest wrażenie, że "bułgarski los" to raczej przesadzać z pracą, nie zaś z odpoczynkiem: "Zaprosili osła na wesele, ale kazali i siodło do juczenia ze sobą przytargać." „Nić przewodnia” indywidualizmu uwidacznia się wyraźnie w przysłowiu "Robotę na spółkę wilcy niech żrą", tj. polegać należy tylko na sobie.
Do cech najbardziej przez tego „pospolitego człowieka” cenionych zalicza się ostrość umysłu: "Rozum ma jak brzytwę – nić potrafi rozszczepić a pchle szarawary uszyć!" Pracowity cieszy się szacunkiem, ale ten, kto potrafi pochwalić samego siebie, też jest dawany jako przykład: "Kura, co to nagłośniej kwacze, najmniej jajek znosi."
W naszych przysłowiach jest również duża doza humoru: "Leci mu jak kije bitemu psu".
Bułgarskie przysłowia i porzekadła są wyrafinowane a doskonałe jak kamienie szlachetne – to majątek słowny, oddziedziczony po naszych przodkach, który to majątek winniśmy zachować dla dzieci naszych dzieci.

Mentalność narodowa jako wyraz ducha narodowego i ukierunkowanie bułgarskiego światopoglądu. Gdy doświadczenie życiowe oraz głębia myśli znajdują lakoniczne wyrażenie, wynikiem jest krótkie zdanie, które uderza dowcipem i brzmi jak spowiedź. Częstym twierdzeniem jest, że Bułgar to człowiek, który stoi na ziemi i w swojej codzienności dąży do unikania skrajności- rozpowszechniona opinia o naśladowaniu polityki konformizmu. Prawdopodobnie ten myślowy paradygmat leży u podstaw powstania takich powiedzeń jak „ Da be mirno sedial, ne bi czudo widial” („Gdybyś siedział spokojnie, nie miałbyś problemów”). Nawet w miłości bułgarzy stoją zdrowo na ziemi- „Libe libe s kusura mu” („Miłość, miłość i wszystkie jej niedostatki”) powiadają starzy ludzie. Jednak w codzienności istnieje też inny rodzaj światopoglądu, inny model egzystencjalizmu, który urodził takie powiedzenia jak „ Dokato umnite se naumuwat, ludite se naluduwat” (Puki mądrzy mędrkują, wariaci wariują”). Czasami sięgają nawet dalej „Ako Gospod ne me iska, djawola ruszwet dawa za men” ( „Jeżeli Bóg mnie nie chce, to diabeł da za mnie łapówkę”). W ostatnim powiedzeniu, prawdopodobnie znajduje odzwierciedlenie i tradycyjny według niektórych brak religijności. Jest o raczej nieprawdziwe rozumienie, pozostałość z czasów komunizmu. Kiedy mówią „Ako popyt se napiwa, seloto ne iztreznjawa” („Kiedy ksiądz jest pijany, więś nie trzeźwieje”), jest to raczej rozumowanie wynikające z socjalnej, nie religijnej krytyki. Bułgarzy przyzwyczajeni są by radzić sobie sami z trudnościami: „ Zatynat li ti kolelata, ne czakai Krali Marko da ti gi izprawi” („ Gdy ci koła utoną, nie czekaj na Krali Marko żeby cię wydostał”). Wszechobecne odczucie to, że „bułgarski duch” to przepracowywać się, a nie przesadzanie z odpoczynkiem: „Kanili magareto na swatba, no mu zaryczali da wzeme i samara” („Zaprosili osła na wesele, ale poprosili żeby zabrał siodło”). Nuta indywidualizmu widoczna jest w rozumowaniu: „Ortaszkata rabota wylci ja jali” („Kumplową robotę wilki zjedli”), czyli licz tylko na siebie.
Wsród najwyżej cenionych cech tej przyziemnej osoby stoi błyskotliwość: „Uma mu tolkoz keskin- razcepwa koneca i na bylhata szalwari prawi” ( „Rozum taki ostry- dzieli nitkę i pchle gacie robi”) . Pracowitość jest wysoko ceniona, ale i ten kto umie się sam pochwalić dawany jest jako przykład: „Kokoszka, deto mnogo kudkudjaka, naj malko jajca snasja” („ Kura, która dużo gdacze, najmniej jaj znosi”).
W naszych powiedzeniach jest też wiele humoru: „ Wyrwi mu, kato na bito kucze tojaga” ( „Pasuje mu jak zbitemu psu kij”).
Bułagrskie przysłowia i powiedzenia są czyste i doskonałe jak szlachetne kamienie- językowe bogactwo, dziedzictwo naszych przodków, które musimy zachować dla naszych dzieci i ich potomstwa.