This site uses cookies.
Some of these cookies are essential to the operation of the site,
while others help to improve your experience by providing insights into how the site is being used.
For more information, please see the ProZ.com privacy policy.
Übersetzung - Georgisch ანტიდეპრესანტები
საფუძვლები
ანტიდეპრესანტები არის ფსიქოფარმაკოლოგიური პრეპარატები,რომლებიც გუნებ-განწყობის პათოლოგიურ დაქვეითებაზე მოქმედებენ, მასტიმულირებელია(ზრდიან „ანთრიბს“*)/ ფსიქომოტორულ გააქტივებას ახდენენ. ტოლერანტობის და დამოკიდებულების პრობლემა არ არის მოსალოდნელი ანტიდეპრესანტების გამოყენების შემთხვევაში.
ინდიკაცია (ჩვენება)
ანტიდეპრესანტები გამოიყენება არა მხოლოდ დეპრესიის,არამედ აგრეთვე სხვა ფსიქიკური აშლილობების სამკურნალოდაც. ესენია:
1.შფოთვითი აშლილობები (სუსი-ები და მაო-ს ინჰიბიტორები)
2.ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობა(სუსი-ები)
3.ძილის დარღვევები ( მირტაზაპინი, ტრაზოდონი, სედაციური მოქმედების(ტცა*) და ტრიმიპრამინი)
4. აღკვეთის მდგომარეობისას ანუ აბსტინენციის სინდრომის დროს (დოქსეპინი)
5.ქრონიკული ტკივილის სინდრომის დროს ( ამიტრიპტილინი, დულოქსეტინი)
შემოკლებები, შენიშვნები, ლექსიკონი:
*ტცა - ტრიციკლური ანტიდეპრესანტი (ები)
*- Antrieb/Antriebsminderung/Antriebssteigerung - სრული სინონიმი ქართულში/სრული შესატყვისი არ გვაქვს (ნაგულისხმევია „ანთრიბ“ გერმნ. Antrieb). რაც შეეხება, Antriebsminderung/Antriebssteigerung იგულისხმება, ენერგიის ნაკლებობა და მატება( შესაბამისად დეპრესიის და მანიის დროს). ქართულ ფსიქოპათოლოგიაში არსებული ტერმინები აპათია, ანერგია, აბულია, ანჰედონია არ არის „ანთრიბ“. აქედან გამომდინარე, „ანთრიბ“ უკავშირდება ცალსახად ენერგიას. ხშირად პაციენტს ეკითხებიან,რომ მისი ენერგია მოცემულ მომენტში შეაფასოს 10 ბალიან შკალაზე: 1-დან 10მდე. დეპრესიული პაციენტი როგორც წესი ამბობს, 2,3, ან 4. მკურნალობასთან ერთად შეიძლება გაიზარდოს,რა თქმა უნდა, 6-7-8-9 და 10-მდე. ასევე ეკითხებიან, გაიხსენეთ თქვენი ნორმალური გუნებგანწყობა და შეაფასეთ 1-დან 10-მდე. შეაფასეთ თქვენი გუნებგანწყობა ახლა,მოცემულ მომენტში 1-დან 10მდე. ასევე გავრცელებულია და აქტიურად გამოიყენება ტერმინები: gedruckte Stimmung, Freudlosigkeit, Antriebsminderung usw.
*სნუს-ი. (SSNRIs – Duale Serotonin- und Noradrenalin-Wiederaufnahmehemmer)
*- SNRI( selective Noradrenaline-Wiederaufnahmehemmer)
* -NaSSA ist die Abkürzung für englisch Noradrenergic and Specific Serotonergic Antidepressant
კლასიფიკაცია
პირველი ანტიდეპრესანტი იყო შვეიცარიელი ფსიქიატრის - კუნის - მიერ შემთხვევით აღმოჩენილი ტცა - იმიპრამინი(1957წ.). დაახლოებით იმავე დროს მოხდა ტუბერკულოზის მკურნალობაში გამოყენებადი მაო-ს ინჰიბიტორის - იპრონიაზიდის - ანტიდეპრესანტული თვისებების აღმოჩენა. ამ ნივთიერებების საფუძველზე მოხდა მოგვიანებით ტრი- და ტეტრაციკლური ანტიდეპრესანტების ,ასევე მაო-ს ინჰიბიტორების შექმნა.
დაუშვეს რა ,რომ ტცა-ს მოქმედების მექანიზმი არის სეროტონინის უკუმიტაცების ინჰიბირება პრესინაფსში, 1980-იან წლებში შემუშავდა სუსი-ები (სეროტონინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორები ან SSRIs) ,რომლებიც სელექციურად თრგუნავენ სეროტონინის უკუმიტაცებას და უკეთესია ამტანობა,ვიდრე ტცა-ის მიმართ. ეს უკანასკნელნი მოქმედებენ რა სხვა უამრავ რეცეპტორზე, აქვთ უამრავი გვერდითი ეფექტი. მოგვიანებით შეიქმნა სნუსი-ები (სეროტონინის და ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები), ალფა2-ანტაგონისტები, ნორადრენალინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორები და ნორადრენალინ-დოფამინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორები. თანამედროვე ანტიდეპრესანტებია ვორტიოქსეტინი (1915 წ.), მილნაციპრანი. მილნაციპრანი 1997 წელს საფრანგეთში შემოვიდა ბაზარზე, რომელიც 2016 წელს უკვე შემოიტანეს გერმანიაში.
ის დებულება/მტკიცება,რომ ტცა-ს და მაო-ს ინჰიბიტორების შექმნისას/შექმნის შემდეგ ახალი ანტიდეპრესანტები შეიქმნა, კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას. არსებითად საუბარია მოდიფიკაციაზე,რომელიც გამოიხატება : სეროტონინ- ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბირებასა და პოსტსინაფსური 5HT2 რეცეპტორების ბლოკადაში. ასევე ალფა2-ადრენორეცეპტორების ბლოკადა,რომელიც მნიშვნელოვანია მირტაზაპინის შემთხვევაში (მირტაზაპინი არის NaSSA*), ჯერ კიდევ ცნობილი იყო მიანსერინის შემთხვევაში.
არსებობს ანტიდეპრესანტების სხვა კლასიფიკაციაც. კერძოდ:
1. უპირატესად სედაციური მოქმედების ანტიდეპრესანტები (ამიტრიპტილინის ტიპის) : მაგ.: ამიტრიპტილინი, დოქსეპინი, ტრიმიპრამინი, მიანსერინი, მირტაზაპინი, აგომელატინი;
2. იმიპრამინის ტიპის ანტიდეპრესანტები: მაგ.: იმიპრამინი
3. უპირატესად მასტიმულირებელი მოქმედების ანტიდეპრესანტები (დეზიპრამინის ტიპის): მაგ.: დეზიპრამინი, ნორტრიპტილინი, სუსი-ები, ვენლაფაქსინი, მაო-ს ინჰიბიტორები.
კლინიკური შემთხვევა1:
58 წლის პაციენტი შფოთვითი(აჟიტაციური) დეპრესიით მიმართავს ფსიქიატრს. ორგანული მიზეზების გამორიცხვისა და დიფერენციული დიაგნოსტიკის საფუძველზე ფსიქიატრი სვამს მძიმე დეპრესიული აშლილობის დიაგნოზს, თერაპიას იწყებს სედაციური ანტიდეპრესანტით - მირტაზაპინი . ვინაიდან სიმპტომატიკა არ უმჯობესდება 3-კვირიანი მკურნალობის ფონზე მირტაზაპინით, ექიმი ნიშნავს კომბინაციას მირტაზაპინი + ესციტალოპრამი,რასაც 4 კვირის შემდგომ მოსდევს სრული გამოჯანმრთელება/რემისია.
კლინიკური შემთხვევა 2:
39 წლის პაციენტი სამი თვეა აღენიშნება აპათო-აბულიური დეპრესია, რომელიც მანამდე აგომელატინით იქნა უშედეგოდ ნამკურნალები. ვინაიდან წინა პლანზე იყო ანერგია/ანთრიბსმინდერუნგი, მკურნალობა შეჩერდა მასტიმულირებელ ანტიდეპრესანტზე - სერტრალინი. გამომდინარე მედიკამენტის შენაცვლებიდან, თავს იჩენს მოუსვენრობა,შფოთვა და გულისრევის შეგრძნება, რაც 10 დღეში ალაგდება. 2 კვირის შემდეგ ანჰედონია ქრება და 3 კვირის შემდეგ ადგილი აქვს გუნებ-განწყობის ნორმალიზებას. 6 კვირის შემდეგ მიღწეულ იქნა დეპრესიული სიმპტომების სრული კუპირება.
ანტიდეპრესანტების ზოგადი მოქმედება
ყველა ანტიდეპრესანტი,რომელიც არის ბაზარზე, (გარდა რებოქსეტინის) პლაცებოზე უკეთესია დეპრესიული სინდრომის მკურნალობაში. ეს განსხვავება სახეზეა მხოლოდ მძიმე დეპრესიული ეპიზოდებისას,შესაბამისად მსუბუქი დეპრესიის დროს ანტიდეპრესანტები იშვიათად/არ გამოიყენება.
სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ ეფექტურობის 60-75% არის პლაცებო-ეფექტი,ე.ი. მიეწერება პლაცებოს. შესაბამისად ანტიდეპრესანტების ეფექტურობის ხვედრითი წილია - 30-35%.
დეპრესიული აშლილობის მკურნალობისას ანტიდეპრესიული ეფექტი მიიღწევა 3-6 კვირიანი მკურნალობისას დაახლ. 60-70%-ით. თანამედროვე კვლევებით, იმ შემთხვევაში თუ 2 კვირიანი თერაპიის შემდეგ სიმპტომების გაუმჯობესება არის ნაკლები 20%-ზე, ნაკლებ სავარაუდოა ანტიდეპრესანტული ეფექტის მიღწევა 6 კვირის შემდეგ. აქედან გამომდინარე, თუ არ გვაქვს შესამჩნევი გაუმჯობესება 2 კვირის შემდეგ, საჭიროა ანტიდეპრესანტის შენაცვლება( სხვა ანტიდეპრესანტზე გადასვლა) ( და არა 3-4 კვირის შემდეგ!).
ანტიდეპრესანტების მოქმედების შედარება
მიუხედავად განსხვავებული მოქმედების მექანიზმებისა სინაფსურ დონეზე, ანტიდეპრესანტები თერაპიული მოქმედების მიხედვით მცირედ განსხვავდება ერთმანეთისაგან:
-ტრი- და ტეტრაციკლური ანტიდეპრესანტები, ასევე სუსი-ები: დეპრესიული აშლილობისას თანაბრადეფექტურია,ხოლო მძიმე დეპრესიის დროს ამიტრიპტილინი უფრო უპრიანია,ვიდრე სუსი-ები.
- ვენლაფაქსინი: გამომდინარე დუალური მოქმედების მექანიზმიდან (სეროტონინი, ნორადრენალინი) უფრო მაღალეფექტურია,ვიდრე სუსი-ები.
- ახალი თაობის ანტიდეპრესანტები/ ატიპური : უფრო მაღალია ამტანობა,რაც გულისხმობს,რომ დაბალია მეტაანალიზურ კვლევებში წამლის თვითნებური შეწყვეტის შემთხვევები/ მკურნალობის ნაადრევი შეწყვეტის.
- ანტიდეპრესანტის შერჩევა დამოკიდებულია ძირითადად გვერდით მოვლენებზე.
მოქმედების მექანიზმები
იმიპრამინის ანტიდეპრესანტული ეფექტის აღმოჩენბის შემდეგ, მოხდა ნეირობიოლოგიური მოქმედების მექანიზმების ინტენსიურად შესწავლა,თუმცა დღემდე უცნობია, რა ქმნის/რა უდევს საფუძვლად ანტიდეპრესანტულ ეფგექტს.
მოქმედება ენზიმურ/ ტრანპორტერის დონეზე
საინტერესო იყო ანტიდეპრესანტების მოქმედების მექანიზმის შესწავლაში ფაქტი,რომ რეზერპინი (ანტიჰიპერტენზიული ს-ბა) 10-20 %-ში ნამკურნალები პაციენტებისა იწვევდა დეპრესიულ სინდრომს. ვინაიდან რეზერპინი იწვევს ნორადრენალინური სისტემის გამოცარიელებას (გამოფიტვას), ანტიდეპრესანტების მოქმედების მექანიზმში მონოამინური სინაფსების( სეროტონინული და ნორადრენერგული) როლი ცნს-ში მნიშვნელოვნად მიიჩნიეს.
რეზერპინზე ჩატარებული დაკვირვევების საფუძველზე 1960-იან წლებში შეიქმნა მონოამინ-დეფიციტური-ჰიპოთეზა დეპრესიის დროს. აქედან გამომდინარე დაუშვეს,რომ დეპრესიული სინდრომის საფუძველია სეროტონინის ან/და ნორადრენალინის ნაკლებობა. ანტიდეპრესანტების მოქმედების მექანიზმი კი მიეწერებოდა სეროტონინის და ნორადრენალინის პრესინაფსში უკუმიტაცების ინჰიბირებას.
სუსი-ების შემთხვევაში პირველადად/სელექტიურად ხდება სეროტონინის უკუმიტაცების ინჰიბირება,ხოლო SNRI( selective Noradrenaline-Wiederaufnahmehemmer)-ების შემთხვევაში უპირატესად - ნორადრენალინის .
სნუსი-ების( SSNRIs – Duale Serotonin- und Noradrenalin-Wiederaufnahmehemmer), შემთხვევაში როგორიცაა ვენლაფაქსინი, დულოქსეტინი და მილნაციპრანი ხდება როგორც სეროტონინის,ისე ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბირება. ეს მართებულია ასევე მრავალი ტცა-ს შემთხვევაშიც. მაგ.: ამიტრიპტილინი მოქმედებს მძლავრად სეროტონინისა და ნორადრენალინის უკუმიტაცებაზე,რის გამოც ის ცნობილია ასევე როგორც სნუს-ი. (SSNRIs – Duale Serotonin- und Noradrenalin-Wiederaufnahmehemmer).
მართალია მონოამინ-დეფიციტური ჰიპოთეზა მრავალ ასპექტში მართებულია, არსებითად მრავალი ასპექტი მეტყველებს იმის საპირისპიროდ,რომ ანტიდეპრესანტები მხოლოდ და მხოლოდ მონოამინერგულ დეფიციტს აკორეგირებენ:
1.ყველა თერაპიული მოქმედების ანტიდეპრესანტი არ არის სუსი /სნუსი: მირტაზაპინი არ არის არც სეროტონინის არც ნორადრენალინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორი( არაპირდაპირ ზრდის სეროტონინს, ნორადრენალინს, ალფა2-ბლოკადის გზით!). ასევე მართებულია იგივე ტრიმიპრამინის შემთხვევაშიც.
2.სეროტონინი/ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბირება არის შედეგი,რომელიც გრძელდება წუთები-საათები. მოქმედების ლატენტური პერიოდი არის დაახლ. მინიმუმ 10 დღე.
მნიშვნელოვანია!
ანტიდეპრესანტების მოქმედების მექანიზმი მოიცავს გარდა მონოამინების უკუმიტაცებისა (ნორადრენალინი, სეროტონინი) ასევე გრძელვადიან შედეგებს (პრე- და პოსტსინაფსური რეცეპტორების დონეზე ცვლილებები) , მეორეული მესენჯერების სიტემა და საბოლოოდ გენური ექსპრესია და ნეირონული ქსელები!!!
მოქმედება პრე- და პოსტსინაფსური რეცეპტორების დონეზე
არსებობს დაშვება,რომ პრესინაფსური ალფა-2 რეცეპტორებისდა პოსტსინაფსური ბეტა-რეცეპტორების დაუნ-რეგულაცია ასოცირებულია ანტიდეპრესანტების თერაპიულ ეფექტთან. დეპრესიის დროს გამომდინარე მონოამინების ნაკლებობიდან სინაფსურ ნაპრალში, ადგილი აქვს ალფა2 რეცეპტორების პრესინაფსში და ბეტა-რეცეპტორების პოსტსინაფსში აფ-რეგულაციას. ანტიდეპრესანტებით მკურნალობისას ხდება მონოამინების კონცენტრაციის ზრდა სინაფსურ ნაპრალში,რასაც შესაბამისი რეცეპტორების დაუნ-რეგულაცია მოჰყვება. ვინაიდან პრესინაფსური ალფა2-რეცეპტორები ინჰიბიტორულ ეფექტს ახდენს ნორადრენერგულ აქტივობაზე,ისევე როგორც სეროტონინერგულ პრესინაფსურ აქტივობაზე, მკურნალობის შედეგად მონოამინერგული ტონუსი დამატებით იზრდება!
ის,რომ ანტიდეპრესანტები პირდაპირ ზემოქმედებენ პრე-და პოსტსინაფსურ რეცეპტორებზე, მირტაზაპინის მაგალითზე უფრო თვალსაჩინოა. როგორც ითქვა, მირტაზაპინი არ არის სეროტონინის/ ნორადრენალინის უკუმიტაცების სელექტიური ინჰიბიტორი, არამედ პრესინაფსური ალფა2- რეცეპტორების მძლავრი ანტაგონისტია და პოსტსინაფსური სეროტონინ-ტიპი-2 რეცეპტორის( 5HT2-R). პრესინაფსური ალფა2-რეცეპტორი ავითარებს ინჰიბიტორულ ეფექტს პრესინაფსურ სეროტონინულ და ნორადრენალინურ ნეიროტრანსმისიაზე, ხოლო პოსტსინაფსური 5HT2 აინჰიბირებს პოსტსინაფსურ სეროტონინერგულ ნეიროტრანსმისიას. მირტაზაპინის მოქმედების მექანიზმი მაგალითია იმისა,რომ ანტიდეპრესანტების ცენტრალური მოქმედების მექანიზმი არ არის სეროტონინის ან/და ნორადრენალინის უკუმიტაცების ინჰიბირება.
მეორეული მესენჯერების/ გენური ექსპერესიის და ნეიროგენეზის დონეზე მოქმედება
დღეს მიღებულია დაშვება,რომ ზემოთ აღწერილი სინაფსური ცვლილებები პოსტსინაფსურ ცვლილებებს იწვევს მეორეული მესენჯერებისა და ნეიროგენეზის დონეზე,რაც საბოლოო ჯამში პასუხისმგებელია ანტიდეპრესანტულ ეფექტზე. დღეს ცნობილია,რომ პოსტსინაფსური რეცეპტორები შეუღლებულია სინგალის ტრანსდუქციის უამრავ გზასთან,რომელიც იწვევს გენური ექსპრესიის ცვლილებებს.
ყველაზე ცნობილია cAMP (ციკლური ამფ),რომელიც განაპირობებს ტრანსკრიფციის ფაქტორის( CREB ) ექსპრესიის ზრდას, მაგ.: ზრდის ფაქტორის ,როგორიცაა BDNF ფაქტორის აფ-რეგულაცია. ამ გენური ექსპრესიის ცვლილებას შესაძლებელია მოჰყვეს პროცესუალური ცვლილებები,რომელიც ცნობილია როგორც ნეირონული პლასტიკურობა. სხვა მაგალითია მოდულაცია კალციუმ-დამოკიდებული კინაზების(ენზიმები) ან მიტოგენაქტივირებული პროტეინკინაზების(ენზიმები/ფერმენტები) მეშვეობით.
არსებობს ჰიპოთეზა,რომ ანტიდეპრესანტები მოქმედებენ ცერებრულ ნეიროგენეზზე. ექსპერიმენტული ცხოველების მაგალითზე იქნა ნაჩვენები, რომ ანტიდეპრესანტების მოქმედების მექანიზმი დაკავშირებულია მჭიდროდ ინტაქტურ ნეიროგენეზთან. არის თუ არა ეს მექანიზმი რელევანტური ადამიანების შემთხვევაში, დღემდე უცნობია. ის რომ ანტიდეპრესანტები იწვევენ ნეირონული კავშირების/ქსელების ცვლილებებს თავის ტვინში ხოლო ეს უკავშირდება ნეიროპლასტიურობას, ძალიან დიდი ალბათობით სწორია.
ფარმაკოკინეტიკა და მოქმედება
ანტიდეპრესანტების მიღება ხდება,როგორც წესი პერორალურად. თუმცაღა ზოგიერთ შემთხვევაში ხდება პარენტერული ადმინისტრაცია( მაგ.: ტრი- და ტეტრაციკლური ანტიდეპრესანტები). ბიოხელმისაწვდომობა (???) გამომდინარე ღვიძლში პირველგავლის ეფექტიდან არის მცირე.
მაქსიმალური კონცენტრაცია პლაზმაში როგორც წესი, მიიღწევა 1-6 საათში მიღებიდან,ხოლო ნახევარდაშლის პერიოდი შეადგენს იშვიათი გამონაკლისების გარდა დაახლ. 10-40 საათს (გამონაკლისია ფლუოქსეტინი - t1/2 = 7 დღე). 5-10 დღის შემდეგ მიიღწევა მყარი კონცენტრაცია პლაზმაში.
ანტიდეპრესანტების ექსკრეცია/მეტაბოლიტების გამოყოფა ხდება ღვიძლიდან გლუკურონმჟავასთან კონიუგაციის და ოქსიდაციის შემდეგ თირკმლების გზით.
ციტოქრომ -P450 სისტემა
ფსიქოფარმაკოლოგიური პრეპარატების უმრავლესობა ( გამონაკლისია: ლითიუმი, ამისულპრიდი, პრეგაბალინი, მილნაციპრანი) ციტოქრომ პ450 სისტემით ღვიძლში მეტაბოლიზდება. დღეს ცნობილია მრავალი ენზიმი ციტოქრომ პ450 სისტემიდან, მაგრამ ფსიქოფარმაკოლოგიური პრეპარატების მეტაბოლიზებისთვის მნიშვნელოვანია შემდეგი ენზიმები: CYP1A2, CYP2C9, CYP2D6 და CYP3A4. ჯანმრთელი მოსახლეობის 10%-ში გვხვდება გენეტიკური პოლიმორფიზმი შემდეგი ფერმენტების შემთხვევაში: CYP2A6, CYP2C9, CYP2C19 და CYP2D6 (ეს განაპირობებს ფერმენტის გაძლიერებულ ან სუსტ მოქმედებას). ჯამში იდენტიფიცირებულია სულ 50 ასეთი გენეტიკური პოლიმორფიზმი ფერმენტებისა. აქედან გამომდინარე მედიკამენტების მეტაბოლიზმიც ,პოლიმორფიზმების გამო, ძალიან სწრაფად ან ძალიან ნელა ხდება. ამის მიხედვით ცნობილია:
• ულტრასწრაფი მეტაბოლიზატორები: ამ ადამიანების შემთხვევაში იმდენად სწრაფად ხდება მეტაბოლიზმი,რომ არ ხდება საკმარისი პლაზმური კონცენტრაციის განვითარება.
• სუსტი მეტაბოლიზატორები: ამ შემთხვევაში იმდენად ნელა ხდება მედიკამენტების მეტაბოლიზება,რომ მცირე დოზების შემთხვევაშიც გამოხატული გვერდითი მოვლენები იჩენს თავს.
• ექსტენსიური მეტაბოლიზატორები: ამ ადამიანების შემთხვევაში ადგილი აქვს ნორმალურ მეტაბოლიზმს ( არ გვხვდება გენეტიკური პოლიმორფიზმი).
გენეტიკური პოლიმორფიზმების იდენტიფიცირება ხდება ლაბორატორიულ პირობებში პოლიმერაზულ-ჯაჭვური რეაქციის მეთოდით (PCR, პჯრ). ცნობილია,რომ არსებობს ნორმალური მოსახლეობის 5-10 %-შ ი CYP2D6 გენის დუპლიკაცია (ორი გენი),რაც მედიკამენტების ულტრასწრაფ-მეტაბოლიზმს განაპირობებს. ე.წ. Serumspiegelung (მედიკამენტის პლაზმური კონცენტრაციის განსაზღვრა) გვაძლევს ინფორმაციას მეტაბოლიზმის სტატუსზე/ტიპზე,რაც ნიშანია გენეტიკური პოლიმორფიზმისა რიგ შემთხვევებში.
ციტოქრომ P450-იზოენზიმი არამხოლოდ მედიკამენტების მეტაბოლიზმის,არამედ აგრეთვე მედიკამენტური ინტერაქციების შემთხვევებშიც რელევანტურია. ზოგიერტი მედიკამენტი, მაგალითად, პაროქსეტინი, ფლუოქსეტინი და ფლუვოქსამინი დამამუხრუჭებლად მოქმედებს/აინჰიბირებს ციტოქრომ P450-იზოენზიმს. აქედან გამომდინარე არსებობს საფრთხე პლაზმური კონცენტრაციის ზრდისა ინტოქსიკაციის საშიშროებით.
გარდა ამისა,არსებობს მედიკამენტები,როგორიცაა კარბამაზეპინი ან ცხოვრების წესი,როგორიცაა თამბაქოს მოხმარება, რომლებიც ზოგიერთ ციტოქრომ P450-იზოენზიმს (CYP3A3/A4) აინდუცირებს/ააქტივებს. შედეგად შესაძლებელია არამხოლოდ კარბამაზეპინის კონცენტრაციის შემცირება,არამედ აგრეთვე კომედიკაციის/კომბინაციური მკურნალობის დროს ამიტრიპტილინის კონცენტრაციის დაქვეითება.
მნიშვნელოვანია!
პაციენტებში,რომლებიც ინტენსიურად მოიხმარენ თამბაქოს, თამბაქოს სრული აღკვეთის ან უეცარი შეწყვეტის დროს შესაძლებელია ენზიმური ინდუქციის შეწყვეტის შედეგად პლაზმური კონცენტრაციების მატება (მედიკამენტის) და გვერდითი ეფექტების გაძლიერება/ ინტოქსიკაცია. პაციენტები შესაბამისად უნდა იყვნენ ინფორმირებულები ამის შესახებ.
პლაზმური კონცენტრაციის განსაზღვრა
პლაზმური კონცენტრაციის განსაზღვრა ფსიქოფარმაკოლოგიური პრეპარატებისა (TDM, therapeutisches Drug-Monitoring) მნიშვნელოვანია, კერძოდ ანტიდეპრესანტების, ანტიფსიქოზურებისა და გუნებგანწყობის სტაბილიზატორების ანუ ნორმოთიმიკების შემთხვევაში (ლითიუმი,კარბამაზეპინი, ვალრპოატი, ლამოტრიჯინი). პლაზმური კონცენტრაციის განსაზღვრა ინფორმატიულია („შპიგელუნგი“),ვინაიდან გვაძლევს რეკომენდირებულ პლაზმურ კონცენტრაციაზე ინფორმაციას, ანტიფსიქოზურების შემთხვევაშიც; ასევე იმ პერიოდზე,რაც საჭიროა მყარი პლაზმური კონცენტრაციის მისაღწევად.
„შპიგელუნგის“ პრაქტიკული გამოყენება:
1.პაციენტის კომპლაენტურობის/თერაპიაზე დამყოლობის შემოწმება
2.გამოყენებული დოზის სისწორის შემოწმება თერაპიული ეფექტის არარსებობისას ან საშუალოზე მეტად გამოხატული გვერდითი ეფექტებისას
3.მედიკამენტური ინტერაქციის/ურთიერთქმედების დარეგულირება კომბინაციური მკურნალობის დროს
მნიშვნელოვანია!
თუ პლაზმური კონცენტრაცია საკმარისი თერაპიული დოზის შემთხვევაში ანტიდეპრესანტისა არის რეკომენდებული პლაზმური კონცენტრაციის მიღმა/დაბლა, შესაძლოა მიზეზი იყოს შენელებული მეტაბოლიზმი ციტოქრომ P450 სისტემის მიერ ღვიძლში ან მედიკამენტური ინტერაქცია ან არაკომპლაენტურობა/არადამყოლობა პაციენტისა.
მედიკამენტური ინტერაქცია/ურთიერთქმედება
ცნობილია შემდეგი მნიშვნელოვანი ინტერაქცია პრეპარატებისა:
1. ციტოქრომ პ450 იზოენზიმის ინჰიბირება ძველი სუსი-ების მიერ: ფლუოქსეტინი, ფლუვოქსამინი და პაროქსეტინი ახდენს მედიკამენტის მეტაბოლიზმის ინჰიბიციას და შესაბამისად, კომბინაციური მკურნალობისას ეფექტის გაძლიერებას
2. მაო-ს ინჰიბიტორებისა და სუსი-ების კომბინაცია: შესაძლებელია ამ კომბინაციის დროს განვითარდეს სეროტონინული სინდრომი. ასევე მომატებულია სეროტონინული სინდრომის რისკი სუსი-ებისა და ლითიუმის კომბინაციაში დანიშვნის დროს.
მნიშვნელოვანია!
1.საჭიროა სიფრთხილე ანტიბიოტიკებისა და ანალგეტიკების შემთხვევაში;
2.საჭიროა პლაზმური კონცენტრაციის განსაზღვრა/ „შპიგელუნგი“ საეჭვო კომპლაენტურობისას, უჩვეულოდ ძლიერი გვერდითი ეფექტებისას, ინტოქსიკაციაზე ეჭვის ან თერაპიული ეფექტის არარსებობისას;
3.ნელი და დაბალი დოზის ზრდა მრავალჯერ ნამკურნალებ პაციენტებში;
4.მოიძიეთ მედიკამენტების ინტერაქციის/ურთიერთქმედების შესახებ ინფორმაცია შემდეგ ვებგვერდზე( მაგ.: www.psiac.de)
გვერდითი ეფექტები და გვერდითი ეფექტების მენეჯმენტი/მართვა
გარდა სასურველი თერაპიული ეფექტისა, ანტიდეპრესანტების შემთხვევაში თავს იჩენს არასასურველი გვერდითი მოვლენებიც თავს (უკავშირდება ქოლინერგულ, სეროტონინერგულ, დოფამინერგულ და ჰისტამინერგულ სისტემებზე ზემოქმედებას). ეს გვერდითი მოვლენები თავს იჩენს ანტიდეპრესანტულ ეფექტამდე და განსაკუთრებით ინტენსიურია დასაწყისში,თუმცაღა ალაგდება დროთა განმავლობაში. უპრიანი იქნება ასევე სხვა მედიკამენტით ჩანაცვლება გვერდითი ეფექტების არსებობის შემთხვევაში.
გვერდითი მოვლენების განმსაზღვრელია რეცეპტორის/ ტრანსპორტერის ტიპი,რომელზეც მოქმედებენ მედიკამენტები:
1.სეროტონინის, ნორადრენლინის, დოფამინის უკუმიტაცების ინჰიბირება: გვერდითი ეფექტები განპირობებულია მოცემული ნეიროტრანსმიტერების ზრდით სინაფსში
2.ჰისტამინ ტიპი 1 რეცეპტორების ბლოკადა: სედაცია, წონაში მატება
3.ქოლინერგული რეცეპტორების ბლოკადა: პირის სიმშრალე, ოფლიანობა, სინუსური ტაქიკარდია, ობსტიპაცია/ყაბზობა, შარდვის გაძნელება, მხედველობის გაძნელება
4.ადრენერგული რეცეპტორების ბლოკადა: ჰიპოტონია, ორთოსტატიკური ჰიპოტენზია, რეფლექსური ტაქიკარდია
5.სეროტონინ ტიპი 2 (5HT2) რეცეპტორების ბლოკადა: სქესობრივი ფუნქციის დარღვევის რედუქცია/ მოხსნა
6.სეროტონინ ტიპი 3 (5HT3) რეცეპტორების ბლოკადა: პირღებინება, გულისრევის რედუქცია/მოხსნა
ამიტრიპტილინი და მირტაზაპინი სედაციური მოქმედებისაა და თან ახლავს წონის მატების პრობლემა,ხოლო ამიტრიპტილინი,განსხვავებით სუსი-ებისა და სნუსი-ებისაგან, ანტიქოლინერგული ეფექტით ხასიათდება.აქედან გამომდინარე მირტაზაპინი პოსტსინაფსური 5HT2 რეცეპტორების ბლოკადიდან გამომდინარე არ იწვევს სექსუალური ფუნქციის დარღვევასს (სეროტონინ ტიპი 2 (5HT2) რეცეპტორების ბლოკადა: სქესობრივი ფუნქციის დარღვევის რედუქცია/ მოხსნა)( სექსუალური ფუნქციის დარღვევა სერიოზული პრობლემაა სუსი-ების სეემთხვევაში). გარდა ამისა, 5HT3 რეცეპტორების ბლოკადის გზით, მირტაზაპინი ხსნის პირღებინენა, გულისრევას, გამოწვეულს სუსი-ებით. აქედან გამომდინარე უპრიანია სუსი-ებისა და მირტაზაპინის კომბინაციაში დანიშვნა( შენიშვნა: იგულისხმება სუსი-ების მირტაზაპინით აუგმენტაცია!)
ანტიდეპრესანტებმა შეიძლება სხვადასხვა ხარისხით წონაში მატება განაპირობონ:
1.გამოხატული წონის მატება ახასაითებს : ამიტრიპტილინს, მირტაზაპინს, ტრიმიპრამინს
2.ზომიერი წონის მატება ახასიათებს: ციტალოპრამს, პაროქსეტინს
3.არ იწვევენ წონის მატებას: აგომელატინი, დულოქსეტინი, ესციტალოპრამი, ფლუოქსეტინი, სერტრალინი, ტრაზოდონი, ვენლაფაქსინი, ვორტიოქსეტინი
4.წონაში კლებას იწვევენ: ბუპროპიონი, მილნაციპრანი
ე.წ. მოუსვენარი ფეხების სინდრომს იწვევენ/ამწვავებენ შემდეგი ანტიდეპრესანტები და ანტიფსიქოზურები:
1.ანტიდეპრესანტები: მირტაზაპინი, ციტალოპრამი, სერტრალინი, პაროქსეტინი, ფლუოქსეტინი, მიანსერინი, ლითიუმი
2.ანტიფსიქოზურები: კლოზაპინი, ჰალოპერიდოლი, ოლანზაპინი, ქვეტიაპინი, რისპერიდონი
მოხსნის სინდრომი/ აბსტინენცია
ანტიდეპრესანტები არ იწვევენ არსებითად დამოკიდებულებას/ ტოლერანტობის განვითარებას. ეს არ გულისხმობს თავისთავად იმას,რომ მოხსნის სიმპტომები არ განვითარდება ( ვითარდება მოხსნის სინდრომი 1/3-ში პაციენტებისა). ტცა-ს უეცარი მოხსნა და სუსი-ების (მაგ.: პაროქსეტინი) ან ვენლაფაქსინის იწვევს მოუსვენრობას, ოფლიანობას, პირღებინებას და ძილის დარღვევებს. აქედან გამომდინარე ანტიდეპრესანტების მოხსნა უნდა მოხდეს ნელი ტიტრაციით და საჭიროა პაციენტის ინფორმირება ყოველთვის. მიუხედავად იმისა,რომ დამოკიდებულება და ტოლერანტობის ზრდა ანტიდეპრესანტების მიმართ არ ვითარდება, არსებობს გარკვეული ინფორმაცია თიანეპტინთან დაკავშირებით ( ავადმოხმარება, დამოკიდებულების განვითარება, პირობადებულია თიანეპტინის დოპამინერგული მოქმედების მექანიზმით).
Syndrom der inadäquaten ADH-Sekretion (SIADH) (ვაზოპრესინის არაადექვატური სეკრეციის სინდრომი)
იშვიათ შემთხვევებში შესაძლებელია განვითარდეს ტცა-ს და სუსი-ების გამოყენებისას Syndrom der inadäquaten ADH-Sekretion (SIADH) (ვაზოპრესინის არაადექვატური სეკრეცია). ანტიდიურეზული ჰორმონის/ვაზოპრესინის ჭარბი სეკრეცია განაპირობებს ორგანიზმში სითხის შეკავებას, რაც გამოიწვევს კონცენტრირებული შარდის გამოყოფას, ჰიპონატრემიას და შემცირებულ პლაზმის ოსმოლარობას. კლინიკური სიმპტომებია: ზოგადი სისუსტე, ლეთარგიულობა, წონაში მატება, თავის ტკივილი, აბნევა, კრუნჩხვები და კომა. თუ ეჭვი არსებობს ვაზოპრესინის არაადექვატურ სეკრეციაზე, დაუყოვნებლივ უნდა მოიხსნას ანტიდეპრესანტი. საბოლოოდ უნდა მოხდეს ელექტროლიტების კონტროლის ქვეშ მედიკამენტის შენაცვლება.
კლინიკური შემთხვევა
Syndrom der inadäquaten ADH-Sekretion (SIADH) (ვაზოპრესინის არაადექვატური სეკრეცია)
60 წლის ქალბატონი მძიმე რეციდიული დეპრესიით 1 კვირის განმავლობაში ნამკურნალებ იქნა დოქსეპინით (ტცა). 2 დღის შემდეგ თავს იჩენს სიმპტომებნი: ზოგადი სისუსტე, ლეთარგია, თავის ტკივილი, სიარულის პრობლემა/გაძნელება(?), სომნოლენცია და აბნევა. ნეიროვიზუალური კვლევებით არ აღინიშნება პათოლოგია. ლაბორატორიულად აღინიშნება შრატში ნატრიუმის კონცენტრაცია: 119მმოლ/ლ და შრატის შემცირებული ოსმოლარობა. სხეულებრივი გამოკლვევით არ აღინიშნება პათოლოგია, არ არის შეშუპება. გამომდინარე სიმპტომებიდან და ჰიპონატრემიიდან ,ასევე შრატის შემცირებული ოსმოლარობიდან, ეჭვი იქნა მიტანილი SIADH-ზე და მოიხსნა ანტიდეპრესანტი. ამჟამად მიმდინარეობს თერაპია ბენზოდიაზეპინით ინტენსიურში. ვინაიდან ნატრიუმის კონცენტრაცია პლაზმაში შემოსვლისას ნორმაში იყო, ეჭვს იწვევს მხოლოდ დოქსეპინი (ტცა). SIADH -ს სხვა მიზეზებია: ცნს-ია მძიმე დაავადებები, პნევმონია, წვრილუჯრედოვანი ბრონქიალური კარცინომა (უნდა გამოირიცხოს და გატარდეს დიფ. დიაგნოზი). შემდეგში გაგრძელდა ამ პაციენტთან მკურნალობა უკვე მირტაზაპინით(დოქსეპინის ნაცვლად).
გვერდითი ეფექტების მენეჯმენტი/მართვა
მრავალი გვერდითი ეფექტის მიმართ პაციენტი ამტანია,თუ ის ინფორმირებულია შესაძლო გვერდითი ეფექტების შესახებ თავიდანვე. პაციენტი უნდა მონაწილეობდეს ანტიდეპრესანტის შერჩევის პროცესში, იყოს ინფორმირებული სარგებლის, გვერდითი მოვლენებისა და რისკების შესახებ.
მნიშვნელოვანია!
ზოგადი ღონისძიებები არასასიამოვნო გვერდითი ეფექტების შესამცირებლად:
1. დოზის ნელი ზრდა
2.ხანგამოშვებითი დოზის რედუქცია/შემცირება გვერდითი ეფექტების აუტანლობისას
3.კომბინაცია სუსი-ებისა და მირტაზაპინის( შენიშვნ. მირტაზაპინი ახდენს ანტიდეპრესანტული ეფექტის აუგმენტაციას, ასევე მირტაზაპინი აწესრიგებს ძილის პრობლემას,რომელსაც თავიდან იწვევს სუსი-ები).
ანტიდეპრესანტები: კერძო ნაწილი
კლასიკური ანტიდეპრესანტები
ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები,როგორიცაა იმიპრამინი, ამიტრიპტილინი, ნორტრიპტილინი ისევე როგორც დოქსეპინი, და ტეტრაციკლური ანტიდეპრესანტები,როგორიცაა მაპროტილინი და მიანსერინი მიეკუთვნება კლასიკურ ანტიდეპრესანტებს. ისინი მოქმედებენ პრესინაფსურ სეროტონინის ან/და ნორადრენალინის უკუმიტაცებაზე (აინჰიბირებენ).
ვინაიდან ისინი უამრავ რეცეპტორზე მოქმედებენ, ვარირებს ასევე გვერდითი ეფექტები, სასურველი გვერდითი ეფექტებია: სედაცია ჰისტამინ-რეცეპტორების ბლოკადის შედეგად და არასასურველი: ანტიქოლინერგული მოქმედება პირის სიმშრალისა და ობსტიპაციის სახით. მიანსერინი უფრო ხშირად იწვევს ლეიკოპენიას ,ვიდრე სხვა ანტიდეპრესანტები,ამიტომ ფსიქიატრიულ პრაქტიკაში იშვიათად/არ გამოიყენება.
მნიშვნელოვანი გვერდითი ეფექტები
ტრი- და ტეტრაციკლური ანტიდეპრესანტების გვერდითი ეფექტები:
1.ანტიქოლინერგული (მუსკარინული ქოლინორეცეპტორების ბლოკადა): პირის სიმშრალე, ობსტიპაცია/ყაბზობა, შარდვის გაძნელება, სინუსური ტაქიკარდია, აკომოდაციის დარღვევა.
2.ანტიადრენერგული (ალფა1 რეცეპტორების ბლოკადა): ჰიპოტონია, ორთოსტატული ჰიპოტენზია, რეფლექსორული ტაქიკარდია, არითრმია, პალპიტაცია და ჰიპერჰიდროზი/ოფლიანობა.
3.ანტიჰისტამინერგული (ჰისტამინ ტიპი1 რეცეპტორების ბლოკადა): დაღლილობა, წონაში მატება
4.სხვა: გულის რიტმის დარღვევები (PQ- ; QT- ინტერვალის ცვლილებები; მიოკლონია; წონაში მატება; ალერგიული ეგზანთემა)
მნიშვნელოვანია!
მნიშვნელოვანი მაგრამ იშვიათი გვერდითი ეფექტები (ტცა-ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები):
1.კრუნჩხვის ზღურბლის �
More
Less
Übersetzerische Ausbildung
Other - Goethe Institut Georgien (Zertifikatprüfüung C1)
Erfahrung
Übersetzungserfahrung in Jahren: 1. Angemeldet bei ProZ.com seit: Oct 2024.
Microsoft 365, Microsoft Excel, Microsoft Word, ProZ.com Translation Center
Professional objectives
Meet new translation company clients
Meet new end/direct clients
Work for non-profits or pro-bono clients
Get help with terminology and resources
Learn more about translation / improve my skills
Learn more about interpreting / improve my skills
Get help on technical issues / improve my technical skills
Learn more about additional services I can provide my clients
Learn more about the business side of freelancing
Find a mentor
Stay up to date on what is happening in the language industry
Buy or learn new work-related software
Improve my productivity
Lebenslauf
I am Nika Gzirishvili, 27 years old. I have graduated from tbilisi state medical university this year, and soon I will get a master's degree in psychiatry.Above this, I have a Certificate of German Language (C1) that I got in April 2024.My English is upper intermediate level and Georgian ismy native language, by the way. I would love to be a freelancer translator and do it with great pleasure in my spare time. Apart from medical books, I translate literature.I can translate from German to English or German to Georgian. I would be delighted to have positive feedback from you.
Schlüsselwörter: German to Georgian
German to English
medicine
psychiatry
bilingual
German to English /Georgian and vice/verca
Allgemeine Fachgebiete