Wie wierp die allereerste tomaat, het startsein voor La Tomatina? Niemand die het weet. Misschien was het een rebellie tegen Franco, of een uit de hand gelopen carnavalsviering. Maar volgens de populairste versie van het verhaal begon het allemaal in 1945 tijdens het jaarlijkse Gigantes-festival, een optocht met reuzenpoppen van papier-maché. Een groepje ruziezoekers stuitte bij toeval op een groentekar en begon met rijpe tomaten te smijten. Toevallige voorbijgangers lieten zich niet onbetuigd en het ontaardde al snel in een smeuïg strijdgewoel met rondvliegende vruchten. De aanstichters werden gedwongen de tomatenverkopers schadeloos te stellen, maar dat bleek niet voldoende om andere tomatengevechten te verhinderen. Een nieuwe traditie was geboren.

De autoriteiten, bang dat het uit de hand ging lopen, vaardigden in de jaren 1950 verschillende verboden uit, die later werden versoepeld maar daarna toch weer werden ingevoerd. In 1951 belandden overtreders van het verbod zelfs in de gevangenis, totdat ze na grote verontwaardiging onder de burgerij weer op vrije voeten werden gesteld. Het bekendste ludieke protest tegen het tomatensmijtverbod was in 1957, toen demonstranten plechtig een tomaat ten grave droegen, compleet met lijkkist en rouwstoet. Daarna besloten de autoriteiten zich in het onvermijdelijke te schikken, enkele basisregels vast te stellen en de wonderlijke traditie te omarmen.

Hoewel de tomaten de hoofdrol opeisen, zijn er ook allerlei festiviteiten in de aanloop naar de grote climax. Een week lang wordt een festival gevierd ter ere van de maagd Maria en San Luis Bertrán, de beschermheiligen van Buñol, met optochten, muziek en vuurwerk in een goedgemutste Spaanse sfeer. Om de deelnemers goed op krachten te brengen, serveert men op de vooravond van de veldslag een machtige paella: een typisch Valenciaans gerecht met rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie.

Tegenwoordig is het tomeloze tomatenfestival min of meer gereguleerd. Speciaal voor dit jaarlijkse evenement is zelfs een onappetijtelijke variëteit tomaten gekweekt. De festiviteiten gaan 's ochtends om 10 uur van start met paalklimmen, waarbij het de bedoeling is een ham te bemachtigen die boven op een ingevette paal is bevestigd. De toeschouwers zingen en dansen op straat en spuiten ondertussen de klimmers nat. Wanneer de kerkklok het middaguur slaat, rijden vrachtwagens boordevol tomaten het stadje binnen, terwijl van alle kanten de roep "To-ma-te! To-ma-te!" aanzwelt.

Dan geeft een waterkanon het startsein voor het grote spektakel. Overal worden tomaten geplet en in het rond gesmeten in meedogenloze aanvallen op andere feestvierders. Subtiele boogballen met een groot bereik, hoekschoten voor de middellange afstand en inzepingen vanuit een hinderlaag: welke techniek je ook gebruikt, na afloop zie je er héél anders uit - en je voelt je ook anders. Nadat er een klein uur verstreken is, zijn de tomatensmijters volkomen doorweekt. Ze spartelen rond in een zompige zee van straatsalsa, waar geen tomaat ongeschonden is gebleven. Een tweede kanonschot betekent het einde van het tomatengevecht.

Wie gooide die eerste noodlottige tomaat die de La Tomatina-revolutie ontketende? Niemand weet het. Misschien gebeurde het tijdens een opstand tegen Franco, of een carnavalsfeest dat uit de hand liep. Volgens de meest populaire versie van het verhaal wilden plaatselijke bewoners een opstootje veroorzaken tijdens het Los Gigantes-festival (een optocht van reuzen in papier-maché) in 1945, om wat aandacht te krijgen. Ze botsten op een groentekar langs het parcours en begonnen met rijpe tomaten te gooien. Onschuldige toeschouwers raakten erbij betrokken tot de scène escaleerde in een massieve mêlee van rondvliegende vruchten. De aanstichters moesten de tomatenverkopers vergoeden, maar dat belette niet dat er nieuwe tomatengevechten plaatsvonden — en een nieuwe traditie geboren was.

Uit schrik dat de zaken helemaal uit de hand zouden lopen, stelden de autoriteiten in de jaren vijftig van de vorige eeuw een reeks verboden in, die ze daarna versoepelden, om ze uiteindelijk toch weer in te voeren. In 1951 werden plaatselijke bewoners die de wet trotseerden gevangengezet, tot het publiek om hun vrijlating schreeuwde. De beruchtste uitdaging aan het adres van de tomatenverboden deed zich voor in 1957, toen er voor de grap een tomatenbegrafenis werd georganiseerd, compleet met kist en begrafenisstoet. Na 1957 besliste de lokale overheid er het beste van te maken, voerde een paar regels in, en omarmde de knotsgekke traditie.

De tomaten vormen dan wel het hoogtepunt, er is ook nog een week van feestelijkheden voorafgaand aan de finale krachtmeting. Tijdens die week worden de patroonheiligen van Buñol, de Maagd Maria en de heilige Lodewijk Bertrán, uitbundig gevierd met optochten, muziek en vuurwerk. Om iedereen krachten te laten opdoen voor het ophanden zijnde gevecht, wordt er de avond voordien een epische paella opgediend, een iconisch gerecht uit Valencia met rijst, fruits de mer, saffraan en olijfolie.

Vandaag de dag heeft dit ongebreidelde festival een zekere mate van orde gekregen. Er zijn zelfs organisatoren die een speciale soort van oneetbare tomaten hebben gekweekt, enkel en alleen voor het jaarlijkse evenement. De festiviteiten gaan van start rond tien uur 's morgens met een wedstrijd om zo snel mogelijk een ham te pakken te krijgen bovenaan een ingevette paal. Toeschouwers spuiten de klimmers nat met een tuinslang, terwijl ze zingen en dansen in de straten. Wanneer de kerkklok het middaguur slaat, rijden vrachtwagens vol tomaten het dorp binnen, terwijl in crescendo "To-ma-te, to-ma-te!" wordt gescandeerd.

Dan wordt er, als start van het hoofdevenement, een waterkanon afgevuurd. Dat is het groene licht om tomaten te pletten en naar andere deelnemers te werpen in een grootscheeps offensief. Lobs over lange afstand, regelrechte aanslagen van vlakbij en hook shots over middellange afstand. Welke techniek je ook gebruikt, tegen de tijd dat het voorbij is, zul je er helemaal anders uitzien (en je ook zo voelen). Bijna een uur later kunnen de bombardeurs, druipend van de tomatensmurrie, in de straten spelen in een zee van zompige salsa waarin nauwelijks nog een tomaat te onderscheiden is. Een tweede kanonschot geeft het einde van de veldslag aan.

Wie wierp die eerste noodlottige tomaat die de La Tomatina-revolutie inluidde? In feite weet niemand het. Misschien was het een protest tegen Franco, of een uit de hand gelopen carnaval. Volgens de meest populaire interpretatie van het verhaal wilden bewoners tijdens het festival van Los Gigantes (een parade met gigantische poppen uit papier-mâché) in 1945 een vechtpartij te ensceneren om zo wat aandacht te krijgen. Onschuldige toeschouwers raakten betrokken en het voorval escaleerde tot een massale veldslag van rondvliegend fruit. De aanstichters moesten de tomatenverkopers vergoeden, maar dat kon niet verhinderen dat de tomatengevechten bleven terugkeren - en dat een nieuwe traditie het levenslicht zag.

De overheid, bang voor oncontroleerbare escalatie, legde in de jaren 1950 eerst een verbod op, dat ze vervolgens afzwakten en uiteindelijk weer streng lieten gelden. In 1951 werden bewoners die de wet aan hun laars lapten, opgesloten tot het publiek protesteerde en om hun vrijlating vroeg. De meest schaamteloze overtreding van het tomatenverbod gebeurde in 1957, toen voorstanders een tomatenbegrafenis ensceneerden, compleet met doodskist en begrafenisstoet. Na 1957 zwichtte de overheid, legde een paar regels op, en omarmde de bizarre traditie.

Hoewel de tomaten de meeste aandacht krijgen, gaat er een week van festiviteiten vooraf aan de finale slag. Het is het feest van Buñols patroonheiligen, de Maagd Maria en St. Louis Bertrand, met stoeten, muziek en vuurwerk in opgewekte Spaanse stijl. Om het lichaam voor te bereiden op de ophanden zijnde vechtpartij, wordt aan de vooravond van het gevecht een paëlla van legendarische proporties opgediend, een hommage aan dit Valenciaanse gerecht met rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie.

Tegenwoordig is dit ongebreidelde festival toch ietwat geregelder. Organisatoren zijn zo ver gegaan om speciaal voor dit jaarlijkse evenement een niet te eten variëteit tomaten te kweken. De festiviteiten beginnen rond 10 uur 's morgens met een klauterpartij langs een glibberige paal naar een stuk ham dat er bovenop is vastgemaakt. Toeschouwers spuiten de klimmers nat met water terwijl ze zingend door de straten dansen. Wanneer de kerkklok dan twaalf slaat, rollen de vrachtwagens vol tomaten de stad in onder aanzwellend gedreun: "To-ma-te, to-ma-te!"

Het spektakel begint met het afvuren van een waterkanon, het groene licht voor het pletten en rondslingeren van tomaten in grootscheepse offensieven tegen andere deelnemers. Tomatenartillerie, botte moordenaars en rasechte driepunters: De techniek verandert niet veel aan hoe je er achteraf uit ziet (en hoe je je voelt). Een uurtje later staan de tomatenrode kannoniers in een zompige derrie van straatsalsa en niets lijkt nog op een tomaat. Met een tweede kanonschot wordt de strijd afgeblazen.

Wie zou degene zijn geweest die ooit de eerste tomaat heeft gegooid, waarmee de revolutie van het festival La Tomatina is begonnen? In feite weet niemand het antwoord op deze vraag. Het kan een van de rebellen zijn geweest die zich afzetten tegen Franco, of het kan gaan om een uit de hand gelopen carnavalsviering. In de populairste versie van het verhaal probeerden mensen van de plaatselijke bevolking tijdens het festival Los Gigantes (een optocht met enorme poppen van papier-maché) de aandacht op zich te vestigen door een vechtpartij te beginnen. Toevallig stond er een groentekar in de buurt en ze begonnen met rijpe tomaten te gooien. Onschuldige toeschouwers raakten erbij betrokken en het gevecht escaleerde tot één massale wolk van rondvliegend fruit. De aanstichters van het gevecht moesten de schade vergoeden aan de tomatenverkopers, maar dat was geen belemmering voor het ontstaan van meer tomatengevechten — een nieuwe traditie was geboren.

De autoriteiten waren bang dat deze ontwikkeling te ver zou escaleren en vaardigden daarom in de jaren vijftig van de vorige eeuw een aantal verboden uit, die ze vervolgens weer verzwakten maar daarna toch weer instelden. In 1951 gingen mensen van de plaatselijke bevolking die zich niet aan deze wetten hielden naar de gevangenis, maar later werden ze onder zware druk van de publieke opinie weer vrijgelaten. De beruchtste protesten tegen de verboden op tomatengevechten zijn die van 1957, toen voorstanders de tomaat ceremonieel ten grave droegen, compleet met doodskist en processie. Na 1957 besloot de plaatselijke overheid om er het beste uit te halen door enkele regels vast te stellen en de rare traditie voortaan te omarmen.

De tomaten nemen weliswaar een centrale plaats in, maar het uiteindelijke gevecht wordt voorafgegaan door een week vol festiviteiten. Het is het feest van de patroonheiligen van Buñol, de Maagd Maria en de heilige Louis Bertrand, dat op joyeuze Spaanse wijze wordt gevierd met optochten, muziek en vuurwerk. Om krachten op te doen voor het op handen zijnde gevecht wordt op de avond van de strijd een epische paella geserveerd, zodat het iconische gerecht met rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie onder ieders aandacht wordt gebracht.

Tegenwoordig verloopt dit vrijgevochten festival enigszins ordentelijk. De organisatie is zelfs zover gegaan dat er speciaal voor het jaarlijkse evenement een speciale, niet-smakelijke variëteit tomaten wordt gekweekt. De festiviteiten beginnen 's morgens om een uur of tien met een wedstrijd waarbij de deelnemers een ham moeten pakken die bovenop een ingevette paal is bevestigd. Toeschouwers spuiten de klimmers intussen nat met water, terwijl ze zingen en dansen in de straten. Wanneer om twaalf uur de kerkklokken luiden, rijden vrachtwagens vol tomaten langzaam de stad in terwijl het "to-ma-te, to-ma-te" van de spreekkoren steeds luider klinkt.

Dan begint het hoofdonderdeel van het evenement, met het afvuren van een waterkanon. Daarmee wordt het groene licht gegeven voor het pletten en gooien van tomaten in grootscheepse aanvallen tegen de andere deelnemers. Met grote bogen over lange afstanden, moordende aanvallen van dichtbij en hoekworpen daartussenin: welke techniek je ook gebruikt, tegen het einde zie je er totaal anders uit - en voel je je ook heel anders! Nog geen uur later zijn de vechtjassen doorweekt met tomaten en staan ze te spelen in een zee van drassige salsa, terwijl er nog nauwelijks iets te vinden is dat op een tomaat lijkt. Een tweede kanonschot geeft aan dat het gevecht afgelopen is.

Wanneer werd de doorslaggevende tomaat gegooid die de Tomatina-révolte inluidde? Niemand weet het. Misschien tijdens een opstand tegen Franco, of bij een uit de hand gelopen carnavalsviering. Volgens de bekendste versie was er in 1945 een groep bewoners die tijdens Los Gigantes (een optocht met reuzenpoppen van papier mâché) een manier zochten om een opstootje te beginnen. Ze stortten zich op een groentekar en begonnen met rijpe tomaten te gooien. Omstanders lieten dit niet op zich zitten en er ontstond een massale gooi- en smijtpartij. De aanstichters moesten de schade van de groenteverkopers vergoeden, maar dat vormde geen belemmering voor een herhaling van het tomatengevecht. Een nieuwe traditie was geboren.

Uit vrees voor het uit de hand lopen van de situatie werden er in de jaren ’50 verboden uitgevaardigd, ingetrokken en weer ingesteld. In 1951 werden bewoners die het verbod negeerden vastgezet totdat er gedemonstreerd werd voor hun vrijlating. Het bekendste protest tegen het tomatenverbod vond plaats in 1957 toen er tomaten ten grave werden gedragen, compleet met grafkist en optocht. Na 1957 besloten de plaatselijke autoriteiten hun verzet op te geven en werd het vreemde gebruik na de uitvaardiging van enkele regels, omarmd.

Hoewel tomaten de hoofdrol spelen, gaat er een week van festiviteiten vooraf aan het beslissend treffen. Het is het feest van de beschermheiligen van Buñol, de maagd Maria en de heilige Ludovicus Beltran, met optochten, muziek en vuurwerk in opgewekte Spaanse stijl. Om kracht op te doen voor het naderende treffen, kan je je de avond voor de veldslag tegoed doen aan een indrukwekkende paella, een traditioneel Valenciaans gerecht van rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie.

Tegenwoordig kent dit losgeslagen feest enige vorm van organisatie. De organisatoren laten speciaal voor deze jaarlijkse gebeurtenis speciale, oneetbare tomaten kweken. De festiviteiten beginnen rond 10 uur 's ochtends met een wedstrijd waarin de deelnemers moeten proberen om een bovenin een glibberige paal bevestigde ham te bemachtigen. Onder gezang en gedans spuiten de omstanders de deelnemers nat. Wanneer de kerkklok 12 uur slaat, rijden met tomaten afgeladen vrachtwagens de stad binnen en bereikt het gescandeerde "To-ma-te, to-ma-te!" een hoogtepunt.

Vervolgens wordt met een waterkanon het startschot voor het hoofdevenement gegeven, waarna de deelnemers elkaar onbeperkt met tomaten mogen bekogelen. Gelanceerd over lange afstand, van dichtbij in het gezicht, of over iets grotere afstand met een boogje; ongeacht de toegepaste techniek voel je je na afloop (en zie je eruit als) een heel ander mens. Ongeveer een uur later kunnen de met tomaat doorweekte schutters zich uitleven in een zee van zompige salsa waarin nog nauwelijks een tomaat te vinden is. Een tweede kanonschot is het teken dat de veldslag ten einde is.

Niemand weet nog wie die eerste beslissende tomaat gooide, die de Tomatina-revolutie aan het rollen bracht. Misschien waren het anti-Franco-rebellen, misschien was het een uit de hand gelopen carnavalsviering? De meest populaire versie van het verhaal dateert van 1945, toen lokale bewoners er tijdens het festival van 'Los Gigantes' (een optocht van reuzen uit papier-maché), op uit waren om een straatgevecht te beginnen, om aandacht te trekken. Ze stuitten op een groentekar in de nabijheid, en begonnen rijpe tomaten te gooien. Onschuldige toeschouwers raakten hierbij betrokken, waardoor alles escaleerde tot een massaal gevecht met rondvliegend fruit. De aanstichters moesten de tomaten vergoeden aan de tomatenverkopers, maar dit belette niet dat er nog tomatengevechten kwamen, en dat een nieuwe traditie geboren werd.

In de jaren '50 had de overheid, uit angst voor een ongecontroleerde escalatie, een reeks verboden uitgevaardigd, deze dan versoepeld, en later opnieuw strenger gemaakt. In 1951 had men plaatselijke bewoners die het verbod trotseerden gevangengezet. Wegens de publieke verontwaardiging werden ze opnieuw vrijgelaten. De meest schaamteloze trotsering van het tomatenverbod was in 1957, toen de voorstanders een schijnbegrafenis van de tomaat hielden, inclusief doodskist en processie. Na 1957 besloot de lokale overheid om het hoofd te buigen: ze legde een aantal regels vast en aanvaardde de gekke traditie.

Hoewel de tomaten de hoofdrol spelen, wordt de uiteindelijke confrontatie voorafgegaan door een week van festiviteiten, om de patroonheiligen van Buñol - de Heilige Maagd Maria en de Heilige Louis Bertrand - te vieren met optochten, muziek en vuurwerk in een sfeer van typische Spaanse vrolijkheid.

Dit vrijgevochten festival kent vandaag wel enige vorm van orde. De organisatoren hebben zelfs een speciale variëteit van onsmakelijke tomaten gekweekt, enkel en alleen voor het jaarlijkse festival. Om tien uur 's morgens beginnen de feestelijkheden: de deelnemers rennen om een ham te grijpen bovenaan een met vet ingesmeerde paal. Toeschouwers spuiten de klimmers nat, terwijl ze zingen en dansen in de straten. Wanneer de kerkklok het middaguur slaat, rijden met tomaten geladen vrachtwagens het stadje binnen, terwijl het gezang van "To-ma-te, to-ma-te" een hoogtepunt bereikt.

Met het afvuren van het waterkanon begint het hoofdevent. Dit is het signaal voor de deelnemers om elkaar intensief te bestoken door tomaten te pletten en te gooien: tomatenlobjes van ver, moorddadige schoten van dichtbij, en middellange 'hook shots'. Om het even welke gooitechniek je gebruikt, na afloop zal je je anders voelen én er ook anders uitzien. Na ongeveer een uur blijven de van tomaten doorweekte bommengooiers achter in een zee van drassige tomatensaus, waar je nauwelijks nog iets kan vinden wat op een tomaat lijkt. Een tweede kanonschot kondigt het einde van de strijd aan.

Wie wierp die eerste cruciale tomaat die de La Tomatinarevolutie inluidde? Niemand die het antwoord op die vraag weet. Misschien was het rebellie tegen Franco? Uit de hand gelopen feestvreugde? Het populairste verhaal wil dat inwoners van het Spaanse plaatsje Buñol in 1945 tijdens het jaarlijkse Los Gigantesfeest (een optocht waarin een reusachtige pop van papier-maché wordt meegevoerd) om aandacht te trekken een gevecht uitlokken. Toevallig stonden ze bij een groentekraam in de buurt en ze begonnen met rijpe tomaten te gooien. Toen ook omstanders bij het gooi- en smijtwerk betrokken raakten, ontaardde het toneel in een massaal mêlee van vliegende tomaten. De aanstichters moesten de tomatenverkopers schadeloosstellen, maar dat kon herhaling van het gebeurde niet voorkomen: een traditie was geboren.

Uit angst dat de tomatengooierij uit de hand zou lopen, vaardigde het gemeentebestuur in de jaren vijftig van de vorige eeuw verschillende verboden uit, die later versoepeld en daarna weer aangescherpt werden. In 1951 werden inwoners die het gezag tartten in de gevangenis gezet totdat een publiek protest hun vrijlating afdwong. De bekendste overtreding van het tomatenverbod is die uit 1957: voorstanders organiseerden een pseudotomatenbegravenis, compleet met doodskist en begrafenisstoet. Daarna gaf het gemeentebestuur haar verzet op, stelde een paar spelregels op en omarmde de zotte traditie.

Hoewel de tomaten de hoofdrol vervullen, gaat er aan de apotheose een week van festiviteiten vooraf waarin de patroonheiligen van Buñol, de maagd Maria en Sint Lodewijk Beltrán, worden geëerd met straatparades, muziek en prachtig vuurwerk volgens goed Spaans gebruik. Op de avond van het gevecht wordt de legendarische paella geserveerd, een beroemde Valenciaanse schotel met rijst, vis, schaal- en schelpdieren, saffraan en olijfolie, zodat de deelnemers krachten voor de op handen zijnde strijd kunnen opdoen.

Tegenwoordig is dit bandeloze feest aan enige orde gebonden. De organisatie gaat zelfs zo ver dat er speciaal voor het jaarlijkse feest oneetbare tomaten worden geteeld. De feestelijkheden starten om tien uur 's morgens met de strijd om een ham die boven in een met vet ingesmeerde paal hangt. De klauteraars worden ondertussen natgespoten door toeschouwers die zingen en dansen in de straten. Als de kerkklok twaalf uur slaat, komen de vrachtwagens opgestapeld met tomaten het stadje in rijden en bereikt het gescandeerde 'To-ma-te, to-ma-te!' een crescendo.

Dan begint het belangrijkste onderdeel. Met het afschieten van een waterkanon wordt het groene licht gegeven en brandt een hevige strijd los waarin de deelnemers elkaar met tomaten bekogelen. Langeafstandsworpen, precisieworpen of effectworpen - welke techniek de tomatenwerpers ook gebruiken, na verloop van tijd zien ze er heel anders uit en voelen ze zich waarschijnlijk ook heel anders. Een klein uurtje later wordt met een tweede straal uit het waterkanon het einde van de strijd verkondigd. De bombardeurs soppen door de onder de tomatensaus bedolven straten en er is nergens meer iets te vinden wat maar enigszins op een tomaat lijkt.

Wie heeft die eerste noodlottige tomaat gegooid waarmee de Tomatina-revolutie begon? In werkelijkheid weet niemand dat. Misschien was het een anti-Franco opstand of carnaval dat uit de hand was gelopen. Volgens de meest populaire versie van het verhaal veroorzaakten lokale inwoners tijdens het Festival van de Reuzen (een optocht met gigantische poppen van papier-maché) in 1945 een opstootje om aandacht te krijgen. Ze stuitten toevallig op een groentekar in de buurt en begonnen met rijpe tomaten te gooien. Onschuldige omstanders raakten erbij betrokken totdat de situatie escaleerde in een enorme chaos van rondvliegend fruit. De aanstichters moesten de tomatenverkopers terugbetalen, maar dat stond een herhaling van tomatengevechten en de geboorte van een nieuwe traditie niet in de weg.

Bang voor een niet te controleren escalatie, voerden autoriteiten maatregelen uit, lieten de teugels weer varen en vaardigden vervolgens in de jaren vijftig opnieuw een reeks verboden uit. In 1951 werden lokale inwoners die de wet overtraden opgesloten, totdat het publiek verontwaardigd hun vrijlating eiste. De meest opzienbarende actie tegen het tomatenverbod vond plaats in 1957 toen voorstanders een neptomatenbegrafenis hielden, compleet met doodskist en rouwstoet. Na 1957 besloot de lokale overheid om het verzet op te geven, stelde een paar regels op en schaarde zich achter de rare traditie.

Hoewel de tomaten het middelpunt vormen, leidt een week van festiviteiten naar de uiteindelijke confrontatie. Het is een viering van de patroonheiligen van Buñol, de Maagd Maria en St. Louis Bertrand, met optochten, muziek en vuurwerk naar vrolijk Spaans gebruik. Om de krachten voor de komende vechtpartij op te bouwen, wordt aan de vooravond van de strijd een gigantische paella geserveerd. Het is een typisch Valenciaans gerecht met rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie.

Vandaag kent dit ongebreidelde festival een zekere mate van orde. Organisatoren zijn zover gegaan dat zij een bijzondere soort onsmakelijke tomaten hebben geteeld, uitsluitend voor het jaarlijkse evenement. De aftrap van de festiviteiten is rond 10.00 uur wanneer de deelnemers met elkaar wedijveren om een ham bovenop een glibberige paal te grijpen. Omstanders besproeien de klouteraars met water terwijl ze zingen en dansen in de straten. Zodra de kerkklok 12.00 uur slaat, rijden vrachtwagens vol met tomaten de stad binnen terwijl het "To-ma-te, to-ma-te!"-geroep een hoogtepunt bereikt.

Dan begint met het afvuren van een waterkanon het hoofdevenement. Het betekent groen licht voor het verpletteren en lanceren van tomaten in frontale aanvallen tegen andere deelnemers. Langeafstandwerpers, doelgerichte werpers en zij die met één hand van middellange afstand gooien. Wat je techniek ook is, tegen de tijd dat het voorbij is, zie je er heel anders uit (en voel je je idem dito). Bijna een uur later spelen geheel met tomaten doorweekte bommengooiers op straat in een zee van zompige salsa waar nog maar weinig te vinden is dat lijkt op een tomaat. Een tweede kanonschot geeft het einde van het gevecht aan.

Wie gooide die eerste tomaat die de aanzet zou worden voor La Tomatina? Eigenlijk weten we dat niet precies. Wellicht was het een protestactie tegen Franco of een uit de hand gelopen carnavalsstunt. Het begon echter in 1945, tenminste volgens de populairste versie van het verhaal. Plaatselijke bewoners waren op het Los Gigantes festival (een grote stoet met papier-maché poppen) uit op een opstootje om aandacht te trekken. Bij toeval kwamen ze langs een groentekar en begonnen ze met de rijpe tomaten te gooien. Onschuldige voorbijgangers raakten in het gewoel verstrikt en het tafereel escaleerde tot een enorm gevecht met vliegend fruit. Hoewel de aanstichters de tomatenhandelaren moesten vergoeden voor de geleden schade, werd er de jaren daarna telkens weer met tomaten gevochten en was er een traditie ontstaan.

Omdat ze bang waren dat de boel uit de hand zou lopen, probeerden de autoriteiten in de jaren 50 het gebruik aan banden te leggen. In 1951 werden overtreders van de wet nog gevangen gezet, maar onder druk van publiek protest ook weer vrijgelaten. Het aller-beroemdste verzet tegen het verbod op de tomatengevechten werd echter in 1957 georganiseerd, toen voorstanders een schijnbegrafenis voor een tomaat organiseerden, compleet met kist en processie. Na 1957 gaven de autoriteiten toe: ze stelden een aantal regels op en omarmden de zonderlinge traditie.

Natuurlijk staan de tomaten nog steeds in het middelpunt, maar nu gaat een hele week van festiviteiten aan het uiteindelijke gevecht vooraf. De beschermheiligen van Buñol, de Heilige Maria en de heilige Ludovicus Beltrán, worden vrolijk Spaans geëerd met optochten, muziek en vuurwerk. Op de avond voor het grote tomatengevecht wordt als krachtvoer een paella geserveerd, die op typisch Valenciaanse wijze is bereid met rijst, zeespecialiteiten, saffraan en olijfolie.

Vandaag de dag is dit ongebonden feest redelijk gestructureerd. De organisatie verbouwt zelfs een speciale niet eetbare tomaat voor het jaarlijkse festijn. Om tien uur 's morgens beginnen de feestelijkheden: deelnemers proberen een ham te pakken te krijgen die bovenop een ingesmeerde klimmast is bevestigd. De toeschouwers spuiten al zingend en dansend water naar de klauteraars. Als de kerkklokken twaalf uur slaan, rijden open vrachtwagens gevuld met tomaten de stad binnen, terwijl het gezang van “To-ma-te, to-ma-te!” zijn hoogtepunt bereikt.

Dan wordt met het afvuren van een waterkanon de aanzet tot het grote evenement gegeven. Dit is het groene licht voor de deelnemers om elkaar met tomaten in te wrijven en te bewerpen. Je hebt er die tomaten over een lange afstand kunnen gooien, die je van dichtbij belagen, of die je onverwacht aanvallen. Het maakt niet uit welke techniek je gebruikt, als het voorbij is, zie je (en voel je) jezelf heel anders. Ongeveer een uur later rest de in de tomaten gedrenkte deelnemers niets anders meer dan een straat gevuld met sompige salsa en valt er weinig meer te vinden dat nog op een tomaat lijkt. Een tweede kanonschot kondigt dan het einde van de strijd aan.

Wie gooide nu toch die eerste noodlottige tomaat die het startsein gaf voor het tomatengevecht "La Tomatina"? De waarheid is dat niemand dat weet. Misschien was het wel een protest tegen Franco of een feest dat uit de hand liep. De populairste versie van het verhaal luidt dat, uit aandachttrekkerij, plaatselijke bewoners in 1945 een vechtpartij begonnen tijdens Los Gigantes, een festival met een optocht van reusachtige poppen gemaakt van papier-maché. Men begon met het smijten van rijpe tomaten toen men toevallig een groentestal die vlakbij stond, passeerde. Onschuldige toeschouwers raakten erbij betrokken en het voorval escaleerde in een massaal strijdgewoel waarin de tomaten je om de oren vlogen. De aanstichters moesten de verkopers van de tomaten de schade vergoeden, maar dat kon niet voorkomen dat er nog meer gevechten met tomaten plaats zouden vinden en daarmee was een nieuwe traditie geboren.

Uit angst dat alles volledig uit de hand zou lopen, verboden de autoriteiten in de jaren vijftig het gevecht. Later werd het verbod versoepeld om vervolgens weer opnieuw te worden ingesteld. In 1951 werden plaatselijke bewoners die het verbod negeerden, gevangen gezet maar onder druk van het publiek werden ze weer vrijgelaten. De beroemdste en tevens brutaalste actie tegen het verbod vond in 1957 plaats, toen tegenstanders ervan een nagemaakte tomaat ten grave droegen, compleet met kist en een stoet. Na 1957 besloot de plaatselijke overheid om zich er maar bij neer te leggen. Ze stelde regels op en aanvaardde de absurde traditie volledig.

Hoewel het hier allemaal om de tomaten draait, is er voorafgaand aan de beslissende confrontatie een week met festiviteiten. Het gaat hier om de viering van de beschermheiligen van Buñol, de maagd Maria en St. Ludovicus Bertrandus, compleet met optochten, muziek en vuurwerk en dat alles op de vrolijke, Spaanse manier. Om krachten op te doen voor het aankomend gevecht, serveert men aan de vooravond van de strijd een enorme hoeveelheid paella, een typisch Valenciaans gerecht met rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie.

Tegenwoordig verloopt dit ongeremde festival wel op een enigszins geordende wijze. De organisatoren gaan zelfs zo ver dat ze speciaal voor dit jaarlijkse evenement een aparte tomatensoort hebben gekweekt die niet eetbaar is. De festiviteiten beginnen dan zo rond 10.00 uur ’s morgens, wanneer de deelnemers met elkaar de strijd aangaan om een ham te pakken te krijgen die aan de top van een ingevette paal is bevestigd. Terwijl de toeschouwers door de straten dansen en zingen, spuiten ze de klauteraars nat met water. Wanneer de kerkklok twaalf uur slaat en het schreeuwen van de kreet: “Tomate, tomate!” een hoogtepunt bereikt, rijden er vrachtwagens vol tomaten de stad binnen.

Vervolgens begint het echte werk wanneer het waterkanon wordt ingezet. Dit is namelijk het groene licht voor het knijpen in en het smijten met tomaten in een grootscheepse aanval tegen de mede-deelnemers. Van ver aangegooide “boogtomaten”, fatale schoten over een korte afstand en middellange hoekworpen, wat ook de gehanteerde techniek is, tegen de tijd dat het weer voorbij is, ziet men er heel anders uit en voelt men zich heel anders. Bijna een uur later amuseren de doorweekte deelnemers zich in een zee van tomatensalsa en herinnert niets meer aan een gewone tomaat. Een tweede kanonschot geeft dan het eindsignaal voor het gevecht.

Wie wierp die eerste veelbetekenende tomaat die de La Tomatina-revolutie in gang zette? De waarheid is dat niemand het weet. Misschien was het een anti-Franco opstand, of een carnavalsviering die uit de hand liep. Volgens de meest populaire versie van het verhaal hadden plaatselijke inwoners in 1945, tijdens het festival van Los Gigantes (een optocht met gigantische poppen van papier-maché), wel zin in een relletje om de aandacht te krijgen. Onschuldige toeschouwers raakten erbij betrokken totdat de situatie ontaarde in een gigantisch vliegend fruitgevecht. Dat de aanstichters de tomatenverkopers schadeloos moesten stellen stond een herhaling van de tomatengevechten niet in de weg. Een nieuwe traditie was geboren.

De autoriteiten, bezorgd om chaotische escalatie, stelden in de jaren ’50 een serie verboden in, om die vervolgens weer in te trekken om ze later weer opnieuw in te stellen. In 1951 werden plaatselijke inwoners die de wet aan hun laars lapten opgesloten totdat een verontwaardigd publiek hun vrijlating eiste. De meest beroemde uitdaging van de tomatenverboden vond plaats in 1957, toen voorstanders een tomatenbegrafenis in scène zetten inclusief doodskist en processie. Na 1957 gingen de lokale autoriteiten overstag en omhelsden ze, na instelling van een paar regels, de spetterende traditie.

Hoewel de tomaten centraal staan, wordt de uiteindelijke veldslag ingeleid door een week van festiviteiten. Het is een viering van Buñols beschermheiligen, De Heilige Maagd Maria en de heilige Lodewijk Beltrán, met straatoptochten, muziek en vuurwerk waar de Spaanse levensvreugde vanaf spat. Om op krachten te komen voor de aanstaande confrontatie wordt er een heldhaftige paella geserveerd aan de vooravond van de strijd, het klassieke Valenciaanse gerecht dat bestaat uit rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie.

Vandaag de dag kent dit uitgelaten festival een bepaalde mate van orde. De organisatoren spannen zich in om speciaal voor het jaarlijkse evenement een bijzonder soort oneetbare tomaten te groeien. De festiviteiten beginnen rond 10:00 wanneer deelnemers het tegen elkaar opnemen om een ham te pakken te krijgen die is vastgezet bovenop een ingevette paal. Toeschouwers besproeien de klimmers met water terwijl ze dansen en zingen in de straten. Wanneer de kerkklok 12 uur slaat rijden de vrachtwagens met tomaten de stad binnen, terwijl in spreekkoren het 'To-ma-te, to-ma-te!' aanzwelt tot een climax.

Dan begint, met het afschieten van een waterkanon, het hoofdevenement. Dit vormt het startsein voor het pletten en lanceren van tomaten door deelnemers in grootscheepse aanvallen op andere deelnemers. Of je nu een lange afstandstomatenwerper bent, frontaal de aanval zoekt of vanaf middellange afstand je slachtoffers maakt, tegen de tijd dat het voorbij is ben je een volledig ander mens. Na bijna een uur waden de met tomaten doorweekte bommengooiers door een zee van sappige straatsalsa, waarin het lastig is om nog iets wat op een tomaat lijkt te herkennen. Een tweede kanonschot signaleert het einde van de strijd.

Wie gooide die eerste noodlottige tomaat waarmee in 1945 de La Tomatina-revolutie begon in het Spaanse dorpje Buñol? Niemand weet het. Misschien was het opstandigheid tegen Franco, of een feestje dat uit de hand liep. Volgens de populairste versie van het verhaal waren plaatselijke inwoners tijdens het feest van Los Gigantes (een optocht met reusachtige papier-maché poppen) uit op een knokpartij om de aandacht te trekken. Ze stuitten in de buurt toevallig op een groentekar en begonnen met rijpe tomaten te gooien. Onschuldige omstanders raakten erbij betrokken totdat het voorval escaleerde in een massale mêlee van rondvliegend fruit. De aanstichters moesten de schade aan de tomatenverkopers vergoeden, maar dat verhinderde niet dat er opnieuw tomatengevechten plaatsvonden – en een nieuwe traditie het licht zag.

Bevreesd voor een niet te beheersen escalatie traden de autoriteiten streng op, lieten de zaak vervolgens op zijn beloop, om in de jaren 50 opnieuw een reeks verboden af te kondigen. In 1951 werden plaatselijke inwoners die de wet tartten gevangen gezet, totdat publieke protesten opriepen tot hun vrijlating. De bekendste beschimping van de 'tomatenverboden' vond plaats in 1957, toen voorstanders van de traditie een schertsbegrafenis hielden inclusief doodskist en processie. Na 1957 besloot de plaatselijke overheid de overlast zo goed mogelijk op te vangen, enkele regels op te stellen en de mesjogge traditie te omarmen.

Hoewel de tomaten een centrale rol spelen, gaat er een hele week van festiviteiten vooraf aan het uiteindelijke gevecht. Ze vormen een eerbetoon aan San Luís Bertrán, de beschermheilige van Buñol, en de maagd Maria, met optochten, muziek en vuurwerk in vrolijke Spaanse stijl. Om krachten op te doen voor de aanstaande veldslag, worden er indrukwekkende hoeveelheden paella geserveerd op de avond voorafgaand aan de strijd, waarmee dit iconische Valenciaanse gerecht, bestaande uit rijst, zeevis, schaal- en schelpdieren, saffraan en olijfolie, in de schijnwerpers wordt gezet.

Vandaag de dag kent dit losbandige festival enige mate van orde. De organisatoren zijn zo ver gegaan dat er speciaal voor dit jaarlijkse evenement een oneetbaar tomatenras wordt gekweekt. De festiviteiten gaan van start rond tien uur 's ochtends met deelnemers die proberen een ham te grijpen die bovenaan een ingevette paal is bevestigd. Omstanders spuiten al zingend en dansend de klauteraars nat met water. Wanneer de kerkklok twaalf uur slaat, rijden met tomaten volgeladen vrachtwagens het plaatsje in, terwijl de spreekkoren die "To-ma-te, to-ma-te!" scanderen luider en luider klinken.

Ten slotte begint het belangrijkste onderdeel van het festijn met het afvuren van een waterkanon. Dat is het groene licht om de andere deelnemers met volle inzet te lijf te gaan door ze te besmeuren en te bekogelen met tomaten. Werpers van lange lobtomaten, sluipmoordenaars op korte afstand en middellange haakworpen – welke techniek je ook hanteert, tegen de tijd dat het voorbij is, zul je er heel anders uitzien (en je heel anders voelen). Bijna een uur later kunnen de met tomaat doorweekte spelers zich nog vermaken in een zee van zompige straatsalsa waarin nauwelijks nog een tomaat te herkennen valt. Een tweede kanonschot kondigt het einde van de strijd aan.

Wie gooide de eerste noodlottige tomaat die de La Tomatina-revolutie inluidde? Niemand weet het. Was het uit rebellie tegen Franco? Of was het een uit de hand gelopen kermis?
Volgens de populairste versie van het verhaal willen lokale burgers in 1945 tijdens het Los Gigantes-festival, een enorme optocht met poppen van papier maché, een vechtpartij uitlokken om aandacht te krijgen. Ze stuiten toevallig op een groentekar en beginnen rijpe tomaten rond te slingeren. Ook onschuldige omstanders raken betrokken. De situatie loopt uit op een enorme strijd waarbij het fruit rondvliegt. De aanstichters moeten de schade van de tomaatverkopers vergoeden, maar dat staat de herhaling van meer tomaatgevechten niet in de weg – een nieuwe traditie is geboren.

Bang voor een onstuimige escalatie vaardigen de autoriteiten in de jaren '50 een ban uit die ze later intrekken en opnieuw uitvaardigen. In 1951 worden lokale burgers die de wet overtreden opgesloten maar na een storm van publieke verontwaardiging weer vrijgelaten. De bekendste schending van het tomatenwerpverbod dateert uit 1957: in dat jaar dragen voorstanders een neptomaat ten grave. Zelfs de kist en rouwstoet ontbreken niet. Na 1957 besluit de lokale overheid om de wetten terug te draaien: er worden regels opgesteld en men omhelst de maffe traditie.

En al staan de tomaten centraal, de uiteindelijke confrontatie wordt voorafgegaan door een drukke feestweek. In een vreugdevolle Spaanse sfeer worden de maagd Maria en St. Louis Bertrand, patroonheiligen van Buñol, vereerd met optochten, muziek en vuurwerk. En om genoeg kracht op te doen voor de dreigende vechtpartij wordt op de vooravond van de strijd een epische paella, een Valenciaans gerecht van rijst, zeevruchten, saffraan en olijfolie, geserveerd.

Het ongebreidelde festival kent vandaag de dag een zekere mate van orde. De organisatie laat zelfs een speciaal ras onsmakelijke tomaten voor het evenement kweken. De feestelijkheden beginnen 's morgens rond 10 uur, wanneer de deelnemers strijden om een ham op een ingesmeerde paal. Omstanders bespuiten de deelnemers met water en gaan zingend en dansend door de straten.
Wanneer de kerkklok middag slaat en de yell “To-ma-te, to-ma-te!” zijn hoogtepunt bereikt, rijden vrachtwagens vol tomaten de stad binnen.
Dan volgt het hoofdevenement. Na het afvuren van een waterkanon wordt een algehele aanval uitgevoerd op de andere deelnemers. Daarbij worden tomaten gegooid en geplet. Deelnemers schromen niet om langeafstandstomaatwerpers, man-tot-manaanvallen en middellangeafstandsschoten te gebruiken. Maar welke techniek je ook hanteert, als de tijd om is, zie je er uit zoals je je voelt: totaal anders. Bijna een uur na de start blijven deelnemers, doorweekt door de tomaten, achter om te spelen in een zee van zuigende straatsalsa waarin de tomaten nog nauwelijks te herkennen zijn. Een tweede schot met het waterkanon maakt een einde aan de strijd.

Wie wierp die beroemde eerste tomaat die het begin was van de La Tomatina-revolutie? De waarheid is dat niemand het weet. Misschien was het een opstand tegen Franco of een uit de hand gelopen carnaval. Volgens de populairste versie van het verhaal probeerden tijdens het festival van Los Gigantes (een optocht van reusachtige poppen van papier-mâché) van 1945, leden van de plaatselijke bevolking een vechtpartij uit te lokken om wat aandacht te trekken. Ze stuitten toevallig op een groentekar in de buurt en begonnen met rijpe tomaten te gooien. Onschuldige toeschouwers begonnen mee te doen totdat het schouwspel ontaardde in een gigantisch slagveld van vliegend fruit. De aanstichters moesten de tomatenverkopers schadeloos stellen, maar dat voorkwam niet dat de tomatengevechten vaker voorkwamen – een nieuwe traditie was geboren.

Uit angst voor een onvoorspelbare escalatie voerden de autoriteiten in de jaren ’50 een serie verbodsbepalingen in, hieven ze weer op en voerden ze opnieuw in. In 1951 werden inwoners die de wet overtraden gevangen gezet totdat een storm van protest opstak die hun vrijlating eiste. Het beroemdste verzet tegen de tomatenverordening vond plaats in 1957 toen tegenstanders een zogenaamde tomatenbegrafenis organiseerden, compleet met kist en begrafenisstoet. Na 1957 besloot het lokale bestuur met de stroom mee te roeien, een paar regels in te stellen en de knotsgekke traditie te aanvaarden.

Hoewel de tomaten in het middelpunt staan, is het een hele week van festiviteiten die tot de uiteindelijke climax leidt. Het is de viering van de beschermheiligen van Buñol, de maagd Maria en de heilige Louis Bertrand, inclusief straatoptochten, muziek en vuurwerk in een vreugdevolle Spaanse stijl. Om op krachten te komen voor de naderende confrontatie wordt er op de vooravond van het gevecht een legendarische paella geserveerd, een ode aan het typische Valenciaanse gerecht van rijst, vis en schaaldieren, saffraan en olijfolie.

Vandaag de dag is dit bandeloze festival in een paar banen geleid. De organisatoren zijn er zelfs toe overgegaan om alleen voor deze jaarlijkse gebeurtenis een speciale soort oneetbare tomaten te kweken. De feestelijkheden starten rond 10 uur ’s morgens als de deelnemers zo snel mogelijk een ham die bovenop een ingevette paal hangt, proberen te pakken. Toeschouwers spuiten de klauteraars nat met water, terwijl ze op straat zingen en dansen. Als de kerkklok 12 uur ’s middags slaat, rollen tot de nok met tomaten gevulde vrachtwagens de stad binnen, terwijl het gescandeerde “To-ma-te, to-ma-te!” een climax bereikt.

Dan, met het afvuren van een waterkanon, begint het belangrijkste evenement. Dat betekent groen licht voor het kneuzen en gooien van tomaten in grootscheepse aanvallen tegen mededeelnemers. Langeafstandstomatenwerpers, sluipmoordenaars van korte afstand en middenafstandsraakgooiers. Welke techniek je ook gebruikt, tegen de tijd dat het voorbij is, herken je jezelf niet meer terug (ook qua gevoel). Bijna een uur later laat men de van tomaten doordrenkte bommenwerpers nog wat spelen in een zee van zompige straatsalsa waarin je nog maar nauwelijks iets terugvindt dat op een tomaat lijkt. Een tweede kanonschot markeert het einde van de strijd.